Asgari ücret zam görüşmeleri başladı. İlk görüşmeden her zaman olduğu gibi sonuç çıkmadı. İlk 6 aylık enflasyona, işveren, işçi kesim açıklamalarına ve siyasilerin söylemlerine bakıldığında asgari ücrete ne kadar zam gelebileceğini bulmaya çalıştık.
Seçimlerden önce Çalışma ve Sosyal Güvenlik eski Bakanı Vedat Bilgin, asgari ücrette 500 dolar seviyesinin çalışıldığını açıklamıştı. Bakan değişti ve seçimden sonra da TL, dolar karşısında değer kaybını hızlandırdı.
500 dolar da TL bazında yükseldi. 23,67 dolar kuruna göre, 500 dolar yüzde 39 oranında artışla 11 bin 835 TL’ye denk geliyor. Türk-iş açlık sınırını aşsa da bekar bir çalışanın yaşam maliyetini karşılamıyor.
BBC Türkçe’de Onur Erem, asgari ücretin döviz bazında değişimiyle, diğer ülkelere kıyasla durumunu, Avrupa’nın TÜİK’i Eurostat verilerinden derledi.
Asgari ücret 2015 yılına kadar Doğu Avrupa ülkelerinin üzerinde kalırken, son yıllarda işler değişti.
Kocaeli Üniversitesi’nden endüstri ilişkileri, emek tarihi ve çalışma hukuku uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik, AB’ye giren ‘gelir düzeyi düşük ülkelerde’ asgari ücretin artmaya başladığını söylerken, Ankara Üniversitesi İşletme Bölümü’nden Prof. Dr. Yalçın Karatepe, TL’deki değer kaybının bu tabloda etkili olduğunu belirtti.
Karatepe, ihracatta artış için fiyatlamalarda işçilik ücretlerinin kontrol alanında olduğunu, bunun da baskılanarak maliyetler düşürülmeye çalışıldığını belirtiyor, “Ücretleri baskılayan politikaların beklenen sonucu vermeyeceğini, sadece yoksulluğa yol açacağını görüyorum” ifadelerini kullanıyor.
Prof. Aziz Çelik de Türkiye’de sendikalaşmanın Avrupa ülkelerinden daha düşük olmasının da asgari ücretli oranını artırdığını ve ücretin de düşük kalmasında etkili olduğunu söylüyor.
Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu Türk-İş verilerine göre Mayıs ayında dört kişilik bir ailenin yoksulluk sınırı 33 bin 750 TL, açlık sınırı da 10 bin 362 lira oldu. Asgari ücretin iki çalışan üzerinden yoksulluk sınırını yakalaması için iki katına artması gerekiyor.
Ocak-Mayıs 2023 döneminde TÜİK enflasyon verisi yüzde 15 seviyesinden olurken, asgari ücrete zam oranının en az bu seviyede olması bekleniyor.
Türkiye’de asgari ücretin Avrupa Birliği ülkelerinin gerisinde kaldığı görülüyor.
Türkiye ve gelişmiş ülkelerdeki asgari ücret karşılaştırması daha da dikkat çekiyor.
En çok dikkat çekense, Türkiye’deki asgari ücretli oranı oluyor.
Asgari ücrete zam oranlarına bakıldığında bu fark kapanmaktan ziyade, ‘asgari ücret tuzağını’ artıracak gibi görünüyor.
Asgari ücrete Ocak-Mayıs dönemindeki enflasyon oranı en alt seviye olmak üzere ne kadar zam yapılırsa asgari ücret ne kadar olur baktık. 500 dolar olması için (23,67 kur üzerinden) 11 bin 835 TL olması gerekiyor bu da yaklaşık yüzde 40 zam anlamına geliyor.
Asgari ücret, enflasyonda artışı tetikler mi?
Prof. Dr. Yalçın Karatepe’ye göre, asgari ücrete yapılan zam, ‘enflasyonun yol açtığı satın alım gücü kaybını telafi etmeye yönelik’ olduğundan bu tehlikeyi içermiyor.
Türkiye’deki enflasyonun talep kaynaklı olmadığını vurgulayan uzmanlar, maliyet kaynaklı enflasyonun nedeninin faiz politikasına bağlı olduğunu ve döviz kurlarının enflasyona geçişkenliğiyle oluştuğunu belirtiyor.
Avrupa’ya oranla, Türkiye’deki genel ücretler ve asgari ücretli oranının yüksekliği “asgari ücret tuzağı” olarak adlandırılırken, Çelik, “Asgari ücret yüksek düzeyde artırılıyor fakat geri kalan maaşlar aynı oranda artırılmadığı için daha fazla işçi asgari ücretli haline geliyor, asgari ücret bir ortalama ücrete dönüşüyor” diyor.
Türkiye’deki bir asgari ücretli, ay sonunu Avrupa’daki bir asgari ücretliden daha rahat getirebiliyor mu?
Piri Reis Üniversitesi’nden Prof. Erhan Aslanoğlu ‘Hayır’ derken, satın alım gücü endeksinin yatırımcılara ülkelerin iç piyasalarını karşılaştırma imkanı verdiğini fakat asgari ücretler karşılaştırılırken satın alım gücüne göre verilerin değil, nominal verilerin karşılaştırılması gerektiğini söylüyor.
DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, “Türkiye’deki asgari ücret dünyanın ucuz emek cenneti olarak bilinen Çin’in bile gerisinde kaldı” diyor.
Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu Başkanı Özgür Burak Akkol, “Bir önceki bakanımızın bir beyanatı oldu ama baştan sona dinlediğimizde ücretin dolara endekslenmemesi gerektiğini ifade ediyor. Temenni olarak belirli seviyelerden bahsediyor. Biz Türkiye Cumhuriyeti’ndeyiz, başka para birimleriyle belirlenmiyor” şeklinde görüşlerini açıklıyor.
Tüm bu açıklamalar ve uzman görüşleriyle, 500 doların gerçekleşmesi zor görülürken, son yıllarda asgari ücretteki güçlü artışların yakalanamaması ortalama ücret haline gelen asgari ücretin ne kadar olacağı tartışmalarının daha süreceğini gösteriyor.
